Με το επίκαιρο και διαχρονικό θέμα « Μετανάστευση –
ξενιτειά , άλλοτε και τώρα» δόθηκε μια ακόμα πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία , στις 16
Αυγούστου 2017 - όπως και κάθε χρόνο, τέτοια μέρα - στο κατάμεστο Πνευματικό
Κέντρο Νυμφασιωτών (Βυτίνα –Αρκαδίας) από τον καθηγητή μας, στο ΣΤ Γυμνάσιο
Αθηνών, κ.Κώστα Γιαννημάρα. Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας του, όπως σας είχαμε υποσχεθεί.
Μετανάστευση – Ξενιτειά, άλλοτε
και τώρα.
Του εκ Νυμφασίας φιλολόγου Κώστα
Τρ. Γιαννημάρα
Πρώην Προισταμένου Δ/νσης Μ.Ε.
Αθηνών
Στις ημέρες μας, το
πρόσωπο της Γης φαίνεται ταραγμένο. Τα ακραία φυσικά φαινόμενα συναγωνίζεται
ένα παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο, με επίκεντρο την Ευρώπη και όχι μόνο, που
είναι η βίαιη μετακίνηση λαών προβληματισμένων, φοβισμένων και ταλαιπωρημένων,
λόγω πολεμικών συρράξεων, θρησκευτικών διενέξεων και οικονομικών δυσπραγιών,
ωσάν να εγκυμονείται ένας πρωτόφαντος παγκόσμιος φυσικο - ιδεολογικός πόλεμος.
Κρίναμε, γι’ αυτό,
σκόπιμο να αναφερθούμε σ’ αυτό το κοινωνικό φαινόμενο, για το πώς παρουσιάζεται
μέσα σε μια μακρόχρονη ιστορική διαδρομή και πως μεταλλάσσεται στις μέρες μας,
που για την πατρίδα μας έχει ιδιαίτερη ζωτική σημασία.
Και πρώτα να ορίσουμε
τι είναι Μετανάστευση και τι Ξενιτειά.
Μετανάστευση είναι η
εγκατάλειψη του πατρίου εδάφους και η εγκατάσταση σε ξένο έδαφος, που γίνεται
για διαφόρους λόγους. Αν θελήσουμε να κάνουμε μια παρομοίωση, θα λέγαμε ότι η
Μετανάστευση για μια χώρα είναι ό,τι η αιμορραγία για το ανθρώπινο σώμα.
Η εγκατάσταση σε ξένο
τόπο συνεπάγεται την ξενιτειά, που διαμορφώνει αλλαγή τρόπου ζωής στον
ξενιτευμένο, θετικόν ή αρνητικόν.
Για τον Ελληνισμό η
Μετανάστευση αποτελεί το πρώτο, μετά την πατρίδα, ορατό – εμφανές στοιχείο του.
Η ιστορική παράλληλη διαδρομή τρεισήμιση και πλέον χιλιάδων ετών, με την αρχή
του να αναδύεται ανάμεσα από το μύθο και την ιστορία, μαρτυρεί ότι η
Μετανάστευση για τον Ελληνισμό είναι η άλλη όψη του ιδίου νομίσματος, που είναι
η βιοτή στην πατρίδα και η βιοτή σε ξένη γη, διφυής βιοτική κατάσταση, που
συμβαδίζει με την ιστορική διαδρομή του Έθνους.
Τα πρώτα μηνύματα
έρχονται από τον 13ο π.χ. αιώνα, με την Αργοναυτική Εκστρατεία του
Ιάσονα, που την οδήγησε από τη Θεσσαλία στην Κολχίδα του Πόντου και λίγο
αργότερα από τον Τρωικό Πόλεμο.
Ακολουθούν οι
αποικίσεις από τον 11ο μέχρι τον 6ο π.χ. αιώνα, προς όλες
τις κατευθύνσεις γύρω στη Μεσόγειο, από τον Εύξεινο Πόντο, μέχρι το Γιβραλτάρ και
την Αίγυπτο.
Στη νεώτερη εποχή
ακολουθούν οι ηπειρωτικές μεταναστεύσεις, πρώτα σε ευρωπαικές χώρες και κατόπιν
σε υπερατλαντικές, όπως σε Αμερική, Καναδά, Αυστραλία και πέραν αυτής.
Είναι λοιπόν προαιώνια
η ροπή του Έλληνα, να απλώνη τα φτερά και τη δράση του σε όλο τον κόσμο, πρώτα
ως άποικος και κατόπιν ως μετανάστης, κατά τη νεώτερη εποχή.
Θέλοντας να εξηγήση
αυτή τη ροπή του Έλληνα, η Αρχαία Ελληνική Σκέψη, δια στόματος του τραγικού
Ευριπίδη, μας λέει : «άπας μεν ανήρ αετώ περάσιμος, άπασα δε χθών ανδρί γενναίω
πατρίς» δηλαδή, ο αετός πετάει σ’ όλον τον αέρα και του γενναίου ανθρώπου είν’
όλ’ η γη πατρίδα.
Και ακόμη, δια στόματος
του Δημοκρίτου, πατέρα της ατομικής ενέργειας, που μας λέει : «ανδρί σοφώ πάσα
γη βατή` ψυχής γαρ αγαθής πατρίς ο ξύμπας κόσμος» δηλαδή, ο σοφός άνθρωπος σ’
οποιονδήποτε τόπο ζη` γιατί της γενναίας ψυχής πατρίδα είναι όλος ο κόσμος.
Η στενότητα των
γεωγραφικών ορίων της χώρας μας, το άγονο και ορεινό του εδάφους, με εξαίρεση
τις λίγες καρποφόρες πεδιάδες και η έλλειψη γεωλογικών πλούτων, ήσαν οι κύριοι
αρνητικοί παράγοντες, που γιγάντωσαν στον Έλληνα τη συνείδηση της φυγής, με την
ελπίδα ότι θα βρη στα ξένα ό,τι εστερήθη στην πατρίδα του.
Τα χρόνια της δουλείας
υπήρξαν σκληρά και γι’ αυτό χειροτέρευσε η κατάσταση. Κι ενώ, οι παραμένοντες
στην πατρώα γη επότιζαν αυτήν με τα θερμά τους δάκρυα άλλοι, οι πλέον τολμηροί
και ριψοκίνδυνοι, έπαιρναν τον πικρό δρόμο της εξορίας, χάριν της ελευθερίας.
Και ο δρόμος αυτός οδηγούσε προς πάσαν κατεύθυνση, όχι όμως πέραν των ωκεανών.
Οι κυριώτεροι τόποι εγκαταστάσεώς τους ήσαν η Ρωσσία, η Αυστρία, η Ουγγαρία και
η Ρουμανία προς Βορράν, η Κωνσταντινούπολη και ο Πόντος προς Ανατολάς, η Αίγυπτος προς Νότον και η Βενετία προς
Δυσμάς.
Κι ενώ από της πτώσεως
της Κωνσταντινουπόλεως, δηλαδή από τα μέσα του 15ου μέχρι τα μέσα
του 19ου αιώνα, το κύριο αίτιον ήταν πολιτικό, δηλαδή η αποφυγή της
τουρκικής τυραννίδος, από τα μέσα του 19ου αιώνα και εξής αρχίζει
μεταναστευτικό ρεύμα με νέες κατευθύνσεις υπερπόντιες, διαπερνώντας πελάγη και
ωκεανούς, με τόπους προορισμού την Αμερική, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη
Νότια Αφρική, με κύριο αίτιο την οικονομική δυσχέρεια. Παράλληλα όμως με αυτό
το νεώτερο ρεύμα Μεταναστεύσεως κινείται, ιδίως κατά τις τελευταίες δεκαετίες
του αιώνα μας, και η Ενδοευρωπαική Μετανάστευση, με το ίδιο αίτιο και με κύριες
χώρες εγκαταστάσεως την Δυτική Γερμανία, το Βέλγιο, την Ιταλία, την Ελβετία, τη
Γαλλία και την Αγγλία.