Σύντομη παρουσίαση της ιστορίας της Θάσου.

Επ' ευκαιρία της πρόσφατης καλοκαιρινής συνάντησης του συμμαθητή μας Γιάννη Καλογείτονα με τον Αντώνη και τη Ζωή Τυμπανίδη στη μαγευτική Θάσο, ο Αντώνης είχε την καλοσύνη να μας στείλει ένα σχετικό κείμενο του Κ.Χιόνη Ιστορικού και Φιλόλογου, το οποίο ευχαρίστως δημοσιεύουμε.

Αρχαίο Θέατρο (5ος αι. π.Χ)

       

Ακρόπολη

      Η ιστορία της Θάσου χάνεται στα βάθη των προϊστορικών χρόνων. Ο πανάρχαιος πολιτισμός της, όμως, αναδύεται σήμερα απ`τα ευρήματα που φέρνει κάθε τόσο η αρχαιολογική σκαπάνη και απ` τις σκόρπιες μαρτυρίες που υπάρχουν σε κείμενα αρχαίων ιστορικών και γεωγράφων. Τα πλούσια μεταλλεία της προσείλκυσαν πολύ νωρίς την προσοχή των Φοινίκων, που ήλθαν να ιδρύσουν εμπορικούς σταθμούς εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων του χρυσού και του αργύρου της.Τα Αίνυρα και Κοίνυρα είναι τοπωνύμια που διασώθηκαν ως σήμερα από την εποχή των Φοινίκων. Αρχικά, ήσαν απλοί συνοικισμοί που αναπτύχθηκαν, όμως, μεταγενέστερα και εξελίχτηκαν σε πολυάνθρωπες πόλεις. Η ζωή στα Κοίνυρα συνεχίστηκε μάλιστα ως τους νεότερους χρόνους, μέχρι που σταμάτησε απότομα το 17ο αιώνα από πειρατική επιδρομή.Στη νομισματική συλλογή του Καβαλιώτη καπνέμπορα Μιχαήλ Σπόντη, διασωζόταν ένα χρυσό νόμισμα της αρχαίας αυτής πόλης των Κοινύρων.

      Από την  προϊστορική περίοδο, ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε. Δύο νεολιθικοί συνοικισμοί και ένας άλλος του 1150 π.Χ.που βρέθηκε πρόσφατα στο Καστρί, καθώς και η παρουσία των θρακικών πολεμικών φύλων, είναι τα μόνα που ξέρουμε πριν από την άφiξη των Παρίων στη Θάσο. Γύρω στο 700 π.Χ. ο Τελεσικλής, πατέρας του ποιητή Αρχίλοχου, με χρησμό του μαντείου των Δελφών κατέφθασε και αποίκησε τη Θάσο. Η εγκατάσταση των Παρίων δεν έγινε βέβαια με ειρηνικό τρόπο. Χρειάστηκαν πολύχρονοι αιματηροί πόλεμοι για να υποταγούν ή εκδιωχθούν τα πολεμικά θρακικά φύλα που κατοικούσαν το νησί ή την  απέναντι από το νησί περιοχή. Στους αγώνες αυτούς είχε λάβει μέρος και ο ποιητής Αρχίλοχος, που λίγο έλειψε να πιαστεί αιχμάλωτος, αλλά σώθηκε με την εγκατάλειψη της ασπίδας του. Άτυχος, όμως, στάθηκε ο φίλος του ο Γλαύκος, που πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Θράκες. Το όνομα του Γλαύκου αναφέρεται στην πιο παλιά ως τώρα γνωστή επιγραφή της Θάσου, που εκτίθεται στο μουσείο.

     Μόλις εξασφάλισαν την εγκατάστασή τους οι Έλληνες άποικοι, άρχισαν να ιδρύουν εμπόρια ή εμπορικούς σταθμούς στην απέναντι παραλία, που εξελίχθηκαν πολύ γρήγορα σε ανθηρές αποικίες. Δημιουργήθηκε έτσι η περίφημη "Θασίων Ήπειρος", που περιελάμβανε πολλές αποικίες όπως είναι η Γαληψός, η Οισύμη, η Σκαπτή Ύλη, η Στρύμη, η Σάμη και πολλές άλλες. Εξουσίαζαν οι Θάσιοι τα ονομαστά για το χρυσό και τον άργυρο μεταλλεία του Παγγαίου που μαζί με τα μεταλλεία του νησιού τους απέδιδαν εισοδήματα 200-300 τάλαντα το χρόνο. Αναπτύχθηκε η Θάσος σύντομα σ`ένα πλούσιο εμπορικό και ναυτικό κράτος, με δυό λιμάνια, με λογής λογής άρχοντες, με νόμους και θεσμούς που προξενούσαν μεγάλη εντύπωση. Οι πολυάριθμες επιγραφές που βρέθηκαν στις ανασκαφές, μας δίνουν μιά σαφή εικόνα αυτού του κράτους. Τα νομίσματα που έκοψαν από τον 6ο π.Χ. αιώνα παρουσιάζουν σαν κύριο νομισματικό τύπο ένα σάτυρο με μία νύμφη, ή ένα ή δύο δελφίνια. Τον πλούτο τους τον χρησιμοποίησαν για να ναυπηγήσουν ισχυρό εμπορικό και πολεμικό στόλο, να φτιάξουν τα τείχη της πόλης τους, να κατασκευάσουν τα λιμάνια τους, να χτίσουν τα ιερά τους, να υψώσουν θαυμάσια οικοδομήματα. Έτσι δημιουργήθηκε ένας σπουδαίος πολιτισμός, που αντιπροσωπεύεται από ένε πλήθος έργων τέχνης, που άλλα εκτίθενται σε ευρωπαϊκά μουσεία και άλλα στο μουσείο της Θάσου.

     Από τους κυριώτερους ιστορικούς σταθμούς της αρχαίας Θάσου είναι: η υποταγή της στο Μαρδόνιο το 492 π.Χ., το γκρέμισμα των τειχών της και η παράδοση στο Δαρείο το 491 π.Χ., η είσοδός της στην  αθηναϊκή συμμαχία το 478 π.Χ., η ναυμαχία και η ήττα της από τον αθηναϊκό στόλο, καθώς και η παράδοση της πόλης της στον Αθηναίο στρατηγό Κίμωνα. Η ανάμειξή της στον πελοποννησιακό πόλεμο και η σφαγή των Αττικιζόντων Θασίων το 404 π.Χ. από τον Λύσσανδρο στο ιερό του Ηρακλέους. Η κατάληψή της από το βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β΄ το 340 - 399 π.Χ. και η προσάρτηση του νησιού από τον Αντώνιο στο ρωμαϊκό κράτος.

        ΤΕΛΟΣ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ

         

     Από τους πρώτους βυζαντινούς αιώνες δεν ξέρουμε και πολλά πράγματα.Από τον 8ο μ.χ.αιώνα αναφέρονται αλλεπάλληλες πειρατικές επιδρομές, που μείωσαν τον πληθυσμό του νησιού.Το 769 λεηλατείται το νησί από Θράκες πειρατές. Το 904 κυριεύεται από τους Σαρακηνούς, που εδώ κατασκευάζουν πολεμικές μηχανές για την πολιορκία της Θεσ/νίκης. Το 1204 οι Βενετοί καταλαμβάνουν τη Θάσο. Το 1306 κυριεύεται από τους Γενουάτες. Το1414 ο αυτοκράτορας Μανουήλ β' επαναφέρει το νησί στο Βυζάντιο αλλά το παραδίδει στους Γατελούζους Dorino και Domenico, που μένει σαν τιμάριό τους  ως την εποχή της τουρκοκρατίας.

   Το 1455 η Θάσος πέρασε στους Τούρκους και παρέμεινε σ`αυτούς μέχρι το 1813, που παραχώρησαν το νησί στο χαδίβη της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή. Από το 1813 ως το 1902 έχουμε ένα είδος συγκυριαρχίας Αιγυπτίων και Τούρκων, ένα ιδιότυπο πολειτιακό καθεστώς, που προξενούσε το ενδιαφέρον του κάθε επισκέπτη. Το 1821 η Θάσος επαναστάτησε με αρχηγό τον πρόεδρό της Χατζηγιώργη Μεταξά. το 1902 οι Θάσιοι ξεσηκώνονται κατά των Αιγυπτίων και επαναφέρουν το νησί στην Υψηλή Πύλη. Στις 18 Οκτωβρίου η Θάσος απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στόλο.

   Στα νεότερα χρόνια πολλοί ξένοι επισκέφτηκαν τη Θάσο και μας άφησαν πολύτιμες πληροφορίες. Πρώτος κατέφθασε ο Κυριάκος της Αγκώνας, που μελέτησε τις αρχαιότητες του νησιού. Ακολούθησε ο Γάλλος .P. Belon το 1546-49, ο Benedetto Bordone, o Τοmasso Porcacchi και ο Francesco Piacenza, που έγραψε το 1688 το περίφημο LΈgeo redivivo. Τον 19ο αιώνα πέρασαν απ`τη Θάσο ο Prokesch von Osten (1828), o Perrotto (1856), o Kanze (1858), o Miller (1863), o Reinach (1882), o Bent (1886), o Kinch (1887), o Kern (1892), o Mendel (1993) κ. ά. Άν εξαιρέσουμε τις παλιές ανασκαφές που έγιναν από τον Miller το 1863-1864. τον Βent, (1886-1888), Markidy-Bay 1910, συστηματικές ανασκαφές άρχισε η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή με τους Avezon, Picard, Reinach κ.ά.

    Ο επισκέπτης θαυμάζει σήμερα τις διάσπαρτες αρχαιότητες που κοσμούν την πρωτεύουσα του νησιού. Το πολεμικό λιμάνι, τα ερείπια του εμπορικού λιμανιού, το χορηγικό μνημείο που συναντούμε ανεβαίνοντας στο αρχαίο θέατρο, το ιερό του Ποσειδώνα, την πύλη της θεάς με το άρμα, την πύλη της Σεμέλης, τη συνοικία των αρχαϊκών κατοικιών, το αρχαίο θέατρο, τα τείχη, την ακρόπολη, το ναό του Πυθίου Απόλλωνα, το ιερό του Πάνα, την πύλη του Σειληνού, την πύλη του Ηρακλέους και Διονύσου, την πύλη του Δία, την παλαιοχριστιανική βασιλική της πλατείας, το ιερό του Ηρακλέους, τη θριαμβική αψίδα του Καρακάλλα κ.ά.

     Ιδιαίτερα θα σταθούμε στην αρχαία αγορά, όπου αναδύεται η ζωή και το μεγαλείο της πόλης. Τα προπύλαια, η βορειοδυτική στοά, οι εξέδρες, ο μεγάλος βωμός, η νοτιοανατολική στοά, η υπόστυλος στοά, το μνήμα του Γλαύκου, η πλώρη του πλοίου, το τέμενος του Αγοραίου Δία, ο κυκλικός βωμός του Θεαγένη, το ηρώο του Λευκίου Καίσαρα, η παλαιοχριστιανική βασιλική της αγοράς, η τέλεια αποχέτευση, είναι μερικά από εκείνα που έφεραν οι ανασκαφές στο φως μέχρι σήμερα.

     Αρχαιότητες υπάρχουν και στην Αλυκή καθώς και σ`άλλα μέρη της Θάσου, Άλλωστε, όλο το Μουσείο είναι γεμάτο με τα δημιουργήματα της ψυχής και της σκέψης των προγόνων μας. Από τα νεώτερα δημιουργήματα ο επισκέπτης θα πρέπει να προσέξει το μοναστήρι του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, που το αρχικό κτίσμα του ξεκινά από τον 12ο αιώνα, την εκκλησία της Παναγούας του Θεολόγου με τις τοιχογραφίες της, κτισμένη το 1631, την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου του Θεολόγου (1803) με το εξαίρετο σκαλιστό τέμπλο της, το Παλατάκι των Λιμεναρίων, που συνδέεται με την παρουσία της μεταλλευτικής εταιρείας Speidel και την ίδρυση του νέου χωριού, την εκκλησία της κοιμήσεως της Θεοτόκου των Μαριών, την εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Λιμένα, που είναι κατασκεύασμα του ρωσικού στόλου, όταν είχε καταλάβει τη Θάσο το 1771 κλπ. Όλα αυτά, με τους θαυμάσιους ορεινούς συνοικισμούς του Κάστρου, του Καζαβιτίου, του Θεολόγου κ.ά., που δημιουργήθηκαν λόγω πειρατείας από τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας, αποτελούν σήμερα πραγματικά στολίδια για τη σύγχρονη Θάσο.

      ΤΕΛΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΜΕΡΟΥΣ