Ο ουμανισμός της Λούξεμπουργκ συνδεόταν με μιαν αντίληψη της επανάστασης ως απελευθέρωσης όλων των ανθρώπινων υπάρξεων από τη διπλή ταπείνωση του να καταπιέζουν ή να καταπιέζονται
 |
| Ρόζα Λούξεμπουργκ, Photograph: Henry Guttmann/Getty Images (τροποποιημένη από Ρο) |
Του Θανάση Γιαλκέτση
Η φράση «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» διατυπώθηκε από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ το 1915, στο δοκίμιό της «Η κρίση της Σοσιαλδημοκρατίας». Είναι γνωστά τα ιστορικά γεγονότα που είχαν προηγηθεί. Η έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σηματοδότησε την έναρξη της πτώσης στη βαρβαρότητα, εγκαινιάζοντας μιαν από τις πιο φονικές περιόδους που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα στην ανθρώπινη ιστορία. Στις 4 Αυγούστου 1914, η κοινοβουλευτική ομάδα του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος ψήφισε τις πολεμικές πιστώσεις, τασσόμενη ουσιαστικά υπέρ του ιμπεριαλιστικού πολέμου.
—–
Η φράση «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» διατυπώθηκε από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ το 1915, στο δοκίμιό της «Η κρίση της Σοσιαλδημοκρατίας». Είναι γνωστά τα ιστορικά γεγονότα που είχαν προηγηθεί. Η έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σηματοδότησε την έναρξη της πτώσης στη βαρβαρότητα, εγκαινιάζοντας μιαν από τις πιο φονικές περιόδους που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα στην ανθρώπινη ιστορία. Στις 4 Αυγούστου 1914, η κοινοβουλευτική ομάδα του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος ψήφισε τις πολεμικές πιστώσεις, τασσόμενη ουσιαστικά υπέρ του ιμπεριαλιστικού πολέμου.
—–
Αυτή η συνθηκολόγηση της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας σηματοδοτούσε την ηθική και πολιτική της χρεοκοπία και οδήγησε μοιραία στην κατάρρευση της Β’ Διεθνούς.
—–Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, ήδη από τις 4 Αυγούστου 1914, μαζί με τον Φραντς Μέρινγκ, την Κλάρα Τσέτκιν, τον Καρλ Λίμπκνεχτ και άλλους, οργάνωνε την παράνομη πάλη εναντίον του πολέμου και συντόνιζε τη διαμαρτυρία και την αντίσταση κατά της προδοτικής πολιτικής της σοσιαλδημοκρατίας. Για τη δράση της αυτή η Ρόζα φυλακίστηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1915. Στο κελί της φυλακής μπόρεσε να γράψει το δοκίμιο «Η κρίση της Σοσιαλδημοκρατίας», το οποίο κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά τη συγγραφή του, τον Απρίλιο του 1916. Το κείμενο αυτό έγινε γνωστό ως «μπροσούρα Γιούνιους», επειδή οι σύντροφοί της έπεισαν τη Λούξεμπουργκ να μην το υπογράψει με το όνομά της, αλλά να χρησιμοποιήσει το ψευδώνυμο Γιούνιους, του υπερασπιστή του αγγλικού Συντάγματος εναντίον των απολυταρχικών προσβολών του μονάρχη.
—–Θέτοντας το δίλημμα «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα», η Λούξεμπουργκ έρχεται σε ρήξη με την -κυρίαρχη στους κόλπους της Β’ Διεθνούς- αντίληψη της Ιστορίας ως γραμμικής και αναπόφευκτης προόδου, «εγγυημένης» από τους «αντικειμενικούς» νόμους της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.
—–Η ιδέα ότι η κοινωνία βρίσκεται μπροστά σε μια κρίσιμη διλημματική επιλογή («είτε πέρασμα στον σοσιαλισμό είτε πτώση στη βαρβαρότητα») προϋποθέτει μιαν αντίληψη της Ιστορίας ως διαδικασίας ανοιχτής σε διαφορετικές πιθανές εκβάσεις, στην οποία ο υποκειμενικός παράγοντας -δηλαδή η συνείδηση, η οργάνωση και η πρωτοβουλία του εργατικού κινήματος- γίνεται αποφασιστικός. Το ζητούμενο δεν είναι πλέον να περιμένουμε να ωριμάσουν οι αντικειμενικές συνθήκες με βάση τους φυσικούς «νόμους» της οικονομίας ή της Ιστορίας, αλλά να δράσουμε έγκαιρα ώστε να επηρεάσουμε καθοριστικά την πορεία των γεγονότων.
—–Από την άλλη μεριά, η πτώση στη βαρβαρότητα, για την οποία μιλούσε η Λούξεμπουργκ, δεν σήμαινε την οπισθοδρόμηση σε ένα πρωτόγονο και αρχαϊκό παρελθόν, αλλά παρέπεμπε αντίθετα σε μια κατεξοχήν σύγχρονη και «εξελιγμένη» μορφή βαρβαρότητας, χαρακτηριστικό δείγμα της οποίας ήταν ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ενας βάρβαρος πόλεμος που διεξαγόταν με τα πιο σύγχρονα και εξαιρετικά καταστροφικά τεχνολογικά μέσα.
—–Με άλλα λόγια, η βαρβαρότητα επανεμφανίζεται όχι ως ολική αντίθεση στον πολιτισμό, αλλά ως ένα κακό που γεννιέται στην καρδιά του αναπτυγμένου κόσμου και του τεχνικά εξελιγμένου πολιτισμού, του οποίου και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα.
—–Αναμφίβολα η Ιστορία είναι γεμάτη από βαρβαρότητες που διαπράχθηκαν όχι μόνον από κάποιες «άγριες» φυλές, αλλά και από «πολιτισμένα» έθνη. Αλλά ο εικοστός αιώνας, με τους δύο παγκόσμιους πολέμους, με τις μαζικές σφαγές και τις γενοκτονίες του, σηματοδοτεί μια τρομερή κλιμάκωση, ένα νέο «ανώτερο» στάδιο αυτής της αντινομικής σύζευξης πολιτισμού και βαρβαρότητας.
—– στον 19ο αιώνα, ο Καρλ Μαρξ είχε ασκήσει αυστηρή κριτική στη βαρβαρότητα των «πολιτισμένων» εθνών του καιρού του. Στον πρώτο τόμο του «Κεφαλαίου», αναλύοντας τη λεγόμενη «πρωταρχική συσσώρευση», ο Μαρξ στιγματίζει τη φρίκη του αποικιακού συστήματος και παραθέτει την ακόλουθη φράση του Ουίλιαμ Χόγουιτ: «Οι βαρβαρότητες και οι ανόσιες φρικαλεότητες που διέπραξαν οι λεγόμενες χριστιανικές φυλές σε όλες τις περιοχές του κόσμου και ενάντια σε κάθε λαό που μπόρεσαν να υποδουλώσουν, δεν έχουν το όμοιό τους σε καμιά εποχή της παγκόσμιας Ιστορίας και σε καμιά φυλή, όσο άγρια και αμόρφωτη, όσο ανελέητη και ξετσίπωτη και αν είναι». Η χαραυγή του καπιταλισμού σημαδεύεται από την πιο ωμή και βάρβαρη βία, που περιλαμβάνει την υποδούλωση και την εξόντωση πληθυσμών, την κατάκτηση και τη λεηλασία, την απάνθρωπη μεταχείριση των αδύναμων και ανυπεράσπιστων. Με άλλα λόγια, αυτό που εμφανίζεται ως εξέλιξη, ως τεχνική, υλική και οικονομική πρόοδος μπορεί να συνεπάγεται τρομερές και πρωτόγνωρες καταστροφές.
—–Στη μαρξιστική παράδοση, ωστόσο, η εικόνα του μέλλοντος συνδέθηκε στενά με το ιδεώδες της προόδου. Η ιδέα του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού βασιζόταν στην πίστη στην απεριόριστη δυνατότητα τελειοποίησης του ανθρώπινου γένους, που γίνεται δυνατή χάρη στην ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας και της βιομηχανίας. Πολλοί σοσιαλιστές και κομμουνιστές συμμερίστηκαν την πεποίθηση του θετικισμού ότι η επιστήμη ήταν ήδη σε θέση να υπαγορεύει τους νόμους της ακόμα και στη διακυβέρνηση των ανθρώπων και των κοινωνιών τους. Διόλου τυχαία ο μαρξισμός κατέληξε να ορίζεται ως «επιστημονικός σοσιαλισμός» και να πάρει τον χαρακτήρα μιας κοσμαντίληψης βασιζόμενης στην ιστορική αναγκαιότητα.
—–Υπήρξαν βέβαια στην παράδοση της Αριστεράς και στοχαστές, όπως ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, ο οποίος ήδη από τον καιρό του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε αντιληφθεί ότι η «πρόοδος» έχει και ισχυρές καταστροφικές όψεις και μπορεί να οδηγεί σε μια νέα βαρβαρότητα. «Είναι αδύνατο -έγραφε ο Μπένγιαμιν- να διατηρούμε την ιδεολογία της προόδου μπροστά στην απαραμείωτη πραγματικότητα της ανθρώπινης δυστυχίας».
—–Αυτό που δεν μπορούσε ίσως να προβλέψει η Λούξεμπουργκ, όταν διατύπωνε τη φράση «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα», ήταν ότι θα υπάρξει στην Ιστορία του εικοστού αιώνα ένας «σοσιαλισμός» (εκείνος της σταλινικής περιόδου) που θα πάρει τη μορφή της σύγχρονης βαρβαρότητας, στον βαθμό που θα στηρίζεται στην αστυνομική τρομοκρατία μιας απόλυτης και συγκεντρωτικής εξουσίας, στις μαζικές δολοφονίες, στα γκουλάγκ, στην καταδίωξη και την εξόντωση των «αιρετικών» και των διαφωνούντων. Το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος φέρει πάνω του βαθύ το αποτύπωμα της βαρβαρότητας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατά τη διάρκεια του οποίου γεννήθηκε· Ο ουμανισμός της Λούξεμπουργκ συνδεόταν με μιαν αντίληψη της επανάστασης ως απελευθέρωσης όλων των ανθρώπινων υπάρξεων από τη διπλή ταπείνωση του να καταπιέζουν ή να καταπιέζονται. Και δεν θα μπορούσε βέβαια να συμβιβαστεί καθόλου με την ιδέα ότι ο σοσιαλισμός θα πάρει τη μορφή της δικτατορίας ενός κόμματος, το οποίο αυτοαναγορεύεται σε αφέντη και κηδεμόνα της εργατικής τάξης και όλης της κοινωνίας.
—–Διόλου τυχαία άλλωστε, ήδη από το 1904, η Λούξεμπουργκ είχε υποβάλει σε αυστηρή κριτική τη λενινιστική θεωρία του κόμματος, καταγγέλλοντάς την ως μια μορφή νεοϊακωβινισμού, ως έκφραση ενός αυταρχισμού αστικού τύπου, που αντιγράφει το υπόδειγμα του ρωσικού απολυταρχισμού.
Το 1918, ο μπολσεβικισμός, που βρισκόταν τότε στην εξουσία, δέχθηκε και πάλι τα πυρά της κριτικής τής Λούξεμπουργκ. Στο δοκίμιό της «Η ρωσική επανάσταση», που έγραψε στη φυλακή, επέκρινε τους μπολσεβίκους για την απόφασή τους να διαλύσουν τη Συντακτική Συνέλευση. Σύμφωνα με τη Ρόζα, η μπολσεβίκικη δικτατορία οδηγούσε στην κατάργηση κάθε ελευθερίας, κατέπνιγε κάθε μορφή δραστήριας πολιτικής ζωής, γεννούσε νέα προνόμια, διέδιδε το σπέρμα της διανοητικής και πολιτικής διαφθοράς. Μαζί με την ελευθερία των μη σοσιαλιστών οι μπολσεβίκοι κατέπνιγαν και την ελευθερία των σοσιαλιστών και των κομμουνιστών, καθιστώντας έτσι αδύνατη κάθε δημοκρατική πολιτική ζωή και επομένως αφαιρώντας κάθε νόημα και από τη δημοκρατία για τις ίδιες τις προλεταριακές μάζες. Ο σοσιαλισμός δεν έπρεπε και δεν μπορούσε να οικοδομείται με διατάγματα μιας ηγετικής ομάδας και η προσφυγή στην τρομοκρατία για την καταπολέμηση των αντιπάλων αποτελούσε μιαν ένδειξη πολιτικής αδυναμίας.
—–Η Λούξεμπουργκ αναγνώριζε στους μπολσεβίκους την ιστορική τιμή ότι είχαν ξανανάψει τη φλόγα της επανάστασης, αλλά σημείωνε ταυτόχρονα ότι οι πρακτικές της εξουσίας τους έρχονταν σε αντίθεση με τις αξίες και τους σκοπούς του σοσιαλισμού.
—–Έγραφε χαρακτηριστικά: «Η ελευθερία μόνον για τους οπαδούς της κυβέρνησης και για μόνα τα μέλη ενός κόμματος -όσο πολυάριθμα και αν είναι αυτά- δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία νοείται πάντα ελευθερία για εκείνον που σκέφτεται διαφορετικά».
—–Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, ήδη από τις 4 Αυγούστου 1914, μαζί με τον Φραντς Μέρινγκ, την Κλάρα Τσέτκιν, τον Καρλ Λίμπκνεχτ και άλλους, οργάνωνε την παράνομη πάλη εναντίον του πολέμου και συντόνιζε τη διαμαρτυρία και την αντίσταση κατά της προδοτικής πολιτικής της σοσιαλδημοκρατίας. Για τη δράση της αυτή η Ρόζα φυλακίστηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1915. Στο κελί της φυλακής μπόρεσε να γράψει το δοκίμιο «Η κρίση της Σοσιαλδημοκρατίας», το οποίο κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά τη συγγραφή του, τον Απρίλιο του 1916. Το κείμενο αυτό έγινε γνωστό ως «μπροσούρα Γιούνιους», επειδή οι σύντροφοί της έπεισαν τη Λούξεμπουργκ να μην το υπογράψει με το όνομά της, αλλά να χρησιμοποιήσει το ψευδώνυμο Γιούνιους, του υπερασπιστή του αγγλικού Συντάγματος εναντίον των απολυταρχικών προσβολών του μονάρχη.
—–Θέτοντας το δίλημμα «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα», η Λούξεμπουργκ έρχεται σε ρήξη με την -κυρίαρχη στους κόλπους της Β’ Διεθνούς- αντίληψη της Ιστορίας ως γραμμικής και αναπόφευκτης προόδου, «εγγυημένης» από τους «αντικειμενικούς» νόμους της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.
—–Η ιδέα ότι η κοινωνία βρίσκεται μπροστά σε μια κρίσιμη διλημματική επιλογή («είτε πέρασμα στον σοσιαλισμό είτε πτώση στη βαρβαρότητα») προϋποθέτει μιαν αντίληψη της Ιστορίας ως διαδικασίας ανοιχτής σε διαφορετικές πιθανές εκβάσεις, στην οποία ο υποκειμενικός παράγοντας -δηλαδή η συνείδηση, η οργάνωση και η πρωτοβουλία του εργατικού κινήματος- γίνεται αποφασιστικός. Το ζητούμενο δεν είναι πλέον να περιμένουμε να ωριμάσουν οι αντικειμενικές συνθήκες με βάση τους φυσικούς «νόμους» της οικονομίας ή της Ιστορίας, αλλά να δράσουμε έγκαιρα ώστε να επηρεάσουμε καθοριστικά την πορεία των γεγονότων.
—–Από την άλλη μεριά, η πτώση στη βαρβαρότητα, για την οποία μιλούσε η Λούξεμπουργκ, δεν σήμαινε την οπισθοδρόμηση σε ένα πρωτόγονο και αρχαϊκό παρελθόν, αλλά παρέπεμπε αντίθετα σε μια κατεξοχήν σύγχρονη και «εξελιγμένη» μορφή βαρβαρότητας, χαρακτηριστικό δείγμα της οποίας ήταν ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ενας βάρβαρος πόλεμος που διεξαγόταν με τα πιο σύγχρονα και εξαιρετικά καταστροφικά τεχνολογικά μέσα.
—–Με άλλα λόγια, η βαρβαρότητα επανεμφανίζεται όχι ως ολική αντίθεση στον πολιτισμό, αλλά ως ένα κακό που γεννιέται στην καρδιά του αναπτυγμένου κόσμου και του τεχνικά εξελιγμένου πολιτισμού, του οποίου και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα.
—–Αναμφίβολα η Ιστορία είναι γεμάτη από βαρβαρότητες που διαπράχθηκαν όχι μόνον από κάποιες «άγριες» φυλές, αλλά και από «πολιτισμένα» έθνη. Αλλά ο εικοστός αιώνας, με τους δύο παγκόσμιους πολέμους, με τις μαζικές σφαγές και τις γενοκτονίες του, σηματοδοτεί μια τρομερή κλιμάκωση, ένα νέο «ανώτερο» στάδιο αυτής της αντινομικής σύζευξης πολιτισμού και βαρβαρότητας.
—– στον 19ο αιώνα, ο Καρλ Μαρξ είχε ασκήσει αυστηρή κριτική στη βαρβαρότητα των «πολιτισμένων» εθνών του καιρού του. Στον πρώτο τόμο του «Κεφαλαίου», αναλύοντας τη λεγόμενη «πρωταρχική συσσώρευση», ο Μαρξ στιγματίζει τη φρίκη του αποικιακού συστήματος και παραθέτει την ακόλουθη φράση του Ουίλιαμ Χόγουιτ: «Οι βαρβαρότητες και οι ανόσιες φρικαλεότητες που διέπραξαν οι λεγόμενες χριστιανικές φυλές σε όλες τις περιοχές του κόσμου και ενάντια σε κάθε λαό που μπόρεσαν να υποδουλώσουν, δεν έχουν το όμοιό τους σε καμιά εποχή της παγκόσμιας Ιστορίας και σε καμιά φυλή, όσο άγρια και αμόρφωτη, όσο ανελέητη και ξετσίπωτη και αν είναι». Η χαραυγή του καπιταλισμού σημαδεύεται από την πιο ωμή και βάρβαρη βία, που περιλαμβάνει την υποδούλωση και την εξόντωση πληθυσμών, την κατάκτηση και τη λεηλασία, την απάνθρωπη μεταχείριση των αδύναμων και ανυπεράσπιστων. Με άλλα λόγια, αυτό που εμφανίζεται ως εξέλιξη, ως τεχνική, υλική και οικονομική πρόοδος μπορεί να συνεπάγεται τρομερές και πρωτόγνωρες καταστροφές.
—–Στη μαρξιστική παράδοση, ωστόσο, η εικόνα του μέλλοντος συνδέθηκε στενά με το ιδεώδες της προόδου. Η ιδέα του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού βασιζόταν στην πίστη στην απεριόριστη δυνατότητα τελειοποίησης του ανθρώπινου γένους, που γίνεται δυνατή χάρη στην ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας και της βιομηχανίας. Πολλοί σοσιαλιστές και κομμουνιστές συμμερίστηκαν την πεποίθηση του θετικισμού ότι η επιστήμη ήταν ήδη σε θέση να υπαγορεύει τους νόμους της ακόμα και στη διακυβέρνηση των ανθρώπων και των κοινωνιών τους. Διόλου τυχαία ο μαρξισμός κατέληξε να ορίζεται ως «επιστημονικός σοσιαλισμός» και να πάρει τον χαρακτήρα μιας κοσμαντίληψης βασιζόμενης στην ιστορική αναγκαιότητα.
—–Υπήρξαν βέβαια στην παράδοση της Αριστεράς και στοχαστές, όπως ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, ο οποίος ήδη από τον καιρό του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε αντιληφθεί ότι η «πρόοδος» έχει και ισχυρές καταστροφικές όψεις και μπορεί να οδηγεί σε μια νέα βαρβαρότητα. «Είναι αδύνατο -έγραφε ο Μπένγιαμιν- να διατηρούμε την ιδεολογία της προόδου μπροστά στην απαραμείωτη πραγματικότητα της ανθρώπινης δυστυχίας».
—–Αυτό που δεν μπορούσε ίσως να προβλέψει η Λούξεμπουργκ, όταν διατύπωνε τη φράση «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα», ήταν ότι θα υπάρξει στην Ιστορία του εικοστού αιώνα ένας «σοσιαλισμός» (εκείνος της σταλινικής περιόδου) που θα πάρει τη μορφή της σύγχρονης βαρβαρότητας, στον βαθμό που θα στηρίζεται στην αστυνομική τρομοκρατία μιας απόλυτης και συγκεντρωτικής εξουσίας, στις μαζικές δολοφονίες, στα γκουλάγκ, στην καταδίωξη και την εξόντωση των «αιρετικών» και των διαφωνούντων. Το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος φέρει πάνω του βαθύ το αποτύπωμα της βαρβαρότητας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατά τη διάρκεια του οποίου γεννήθηκε· Ο ουμανισμός της Λούξεμπουργκ συνδεόταν με μιαν αντίληψη της επανάστασης ως απελευθέρωσης όλων των ανθρώπινων υπάρξεων από τη διπλή ταπείνωση του να καταπιέζουν ή να καταπιέζονται. Και δεν θα μπορούσε βέβαια να συμβιβαστεί καθόλου με την ιδέα ότι ο σοσιαλισμός θα πάρει τη μορφή της δικτατορίας ενός κόμματος, το οποίο αυτοαναγορεύεται σε αφέντη και κηδεμόνα της εργατικής τάξης και όλης της κοινωνίας.
—–Διόλου τυχαία άλλωστε, ήδη από το 1904, η Λούξεμπουργκ είχε υποβάλει σε αυστηρή κριτική τη λενινιστική θεωρία του κόμματος, καταγγέλλοντάς την ως μια μορφή νεοϊακωβινισμού, ως έκφραση ενός αυταρχισμού αστικού τύπου, που αντιγράφει το υπόδειγμα του ρωσικού απολυταρχισμού.
Το 1918, ο μπολσεβικισμός, που βρισκόταν τότε στην εξουσία, δέχθηκε και πάλι τα πυρά της κριτικής τής Λούξεμπουργκ. Στο δοκίμιό της «Η ρωσική επανάσταση», που έγραψε στη φυλακή, επέκρινε τους μπολσεβίκους για την απόφασή τους να διαλύσουν τη Συντακτική Συνέλευση. Σύμφωνα με τη Ρόζα, η μπολσεβίκικη δικτατορία οδηγούσε στην κατάργηση κάθε ελευθερίας, κατέπνιγε κάθε μορφή δραστήριας πολιτικής ζωής, γεννούσε νέα προνόμια, διέδιδε το σπέρμα της διανοητικής και πολιτικής διαφθοράς. Μαζί με την ελευθερία των μη σοσιαλιστών οι μπολσεβίκοι κατέπνιγαν και την ελευθερία των σοσιαλιστών και των κομμουνιστών, καθιστώντας έτσι αδύνατη κάθε δημοκρατική πολιτική ζωή και επομένως αφαιρώντας κάθε νόημα και από τη δημοκρατία για τις ίδιες τις προλεταριακές μάζες. Ο σοσιαλισμός δεν έπρεπε και δεν μπορούσε να οικοδομείται με διατάγματα μιας ηγετικής ομάδας και η προσφυγή στην τρομοκρατία για την καταπολέμηση των αντιπάλων αποτελούσε μιαν ένδειξη πολιτικής αδυναμίας.
—–Η Λούξεμπουργκ αναγνώριζε στους μπολσεβίκους την ιστορική τιμή ότι είχαν ξανανάψει τη φλόγα της επανάστασης, αλλά σημείωνε ταυτόχρονα ότι οι πρακτικές της εξουσίας τους έρχονταν σε αντίθεση με τις αξίες και τους σκοπούς του σοσιαλισμού.
—–Έγραφε χαρακτηριστικά: «Η ελευθερία μόνον για τους οπαδούς της κυβέρνησης και για μόνα τα μέλη ενός κόμματος -όσο πολυάριθμα και αν είναι αυτά- δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία νοείται πάντα ελευθερία για εκείνον που σκέφτεται διαφορετικά».
*
[Πρώτη δημοσίευση: Ελευθεροτυπία 25.5.2009]
Εξαιρετικό κείμενο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝα συμπληρώσω ότι στη μπροσούρα για τη Ρωσική Επανάσταση η Λ. επιδεικνύει μια εκπληκτική αναλυτική οξυδέρκεια και διορατικότητα εστιάζοντας κυρίως σε δύο τομείς την έλλειψη δημοκρατίας και το χειρισμό του θέματος των εθνοτήτων στη νεοσύστατη Σ.Ε.
Και στα δύο επαληθεύτηκε 70 χρόνια μετά με εκπληκτικό τρόπο.
Η αποστροφή της εμείς ήρθαμε να καταργήσουμε την αστική δημοκρατία και όχι τη δημοκρατία, συνοψίζει την κυρίαρχη αιτία της αποτυχίας του πειράματος στις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες.
«Η ελευθερία μόνον για τους οπαδούς της κυβέρνησης και για μόνα τα μέλη ενός κόμματος -όσο πολυάριθμα και αν είναι αυτά- δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία νοείται πάντα ελευθερία για εκείνον που σκέφτεται διαφορετικά»
ΑπάντησηΔιαγραφήΑς το επικαιροποιήσουμε λιγάκι.
Τις ημέρες που πέρασαν ο μόνος που φάνηκε να είναι "ελεύθερος" ήταν ο σ. Τσίπρας, που σαν "ιδιοκτήτης" της επετείου, κατέθεσε το στεφάνι του στο Πολυτεχνείο έκανε τις δηλώσεις του, και δεν εισέπραξε τις φραπεδιές, τις μούτζες και τις βρισιές που εισέπραξαν ας πούμε οι της ΔΗΜΑΡ.
Ασχετο, γιατί πιστεύουν αρκετοί, πως όσοι είμασταν στο Πολυτεχνείο το Νοέμβρη του 73, αγωνιζόμασταν για να γίνουμε Σ.Σ.Δ.;
Θερμούς χαιρετισμούς σε όλους μετά από καιρό..
απόστολε,κανείς δεν είναι "ελεύθερος".αν ο τσίπρας κυβερνήσει και κάνει τα αίσχη που κάνουν αυτοί,τα ίδια θα πάθει.έπειτα δε νομίζω ότι ο χώρος του πολυτεχνείου,ειδικά τις μέρες αυτές,είναι "εδρα" του τσίπρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣίγουρα στο Πολυτεχνείο υπήρχαν και άτομα που επιθυμούσαν τη μετατροπή της χώρας σε Σ.Δ. όπως και άτομα με διαφορετικές αντιλήψεις. Όμως τα αιτήματα συνοψίσθηκαν σε ένα τρίπτυχο κοινής αποδοχής "Ψωμί, παιδεία, ελευθερία".
ΑπάντησηΔιαγραφήΣήμερα στη χώρα μας και τα τρία (όπως και πολλά άλλα, όπως ενδεικτικά υγεία) είναι ζητούμενα.
Ας ψαχτεί, ο Φώτης και όλοι όσοι δεν τολμούν να κυκλοφορήσουν (όχι μόνο στο Πολυτεχνείο) χωρίς φρούρηση, από την αγάπη του λαού, που φταίξανε.
Δεν είναι στραβός ο γιαλός (αυτοί) στραβά αρμενίζουνε.
Το ότι κάποιοι εκτίμησαν στην αρχή ότι το Πολυτεχνείο ήταν προβοκάτσια, αλλά μετά έτρεξαν να προλάβουν να το οικειοποιηθούν, τους δίνει φαίνεται εσαεί συγχωροχάρτι. Ακόμη και σήμερα ορισμένοι εκτιμούν ότι ο γιαλός είναι πάντα ίσιος και μας κρατάνε κρυφό το πώς θα αρμενίσουν.
ΑπάντησηΔιαγραφήΦιλιά σε όλους κι από μένα.
Σωτήρη επειδή αναφέρεσαι στη στάση του Κ.Κ.Ε. πρέπει να σου υπενθυμίσω ότι εκεί ανήκαν, τότε, τα περισσότερα στελέχη και του σημερινού ΣΥ.ΡΙΖ.Α. καθώς και της σημερινής ΔΗΜ.ΑΡ. όσοι δεν ανήκαν στο ΡΗΓΑ (ο Τσίπρας μάλλον έχει άλλοθι, ως αγέννητος τότε, αν και θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι ευθύνεται λόγω της μεταγενέστερης ένταξής του - ιδέες βάζω- εδώ φταίει για τη σημερινή μας κατάντια, εκεί θα σταματήσουμε;).
ΑπάντησηΔιαγραφήΠέραν τούτου ελπίζω ότι η αναφορά σου δεν αναφέρεται σε μένα (παρόλο ότι φαίνεται να απαντάς σε μένα)τούτο δε γιατί νομίζω πως, από τις μέχρι σήμερα παρεμβάσεις μου, προκύπτει ότι ουδέποτε υπήρξα συμπαθών του συγκεκριμένου χώρου, όχι τόσο γιατί διαφωνώ με τις θεωρητικές του αναλύσεις, όσο με την πρακτική του.
Όσον αφορά το θέμα αν υπήρξε προβοκάτσια είναι αναμφισβήτητο πως η συγκεκριμένη εξέγερση, σε πρώτη φάση, υπήρξε πολύ χρήσιμη για την ομάδα που ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο, όμως ταυτόχρονα οδήγησε σε πλήρες αδιέξοδο τη Χούντα, ματαίωσε τη μετεξέλιξή της σε ένα είδος "Δημοκρατίας" αλά Τούρκα και στάθηκε η αρχή του τέλους της.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το ηθικό μεγαλείο της εξέγερσης, η οποία έχει δικαιωθεί, πλήρως, ιστορικά.
Για την, τότε, στάση του Κ.Κ.Ε. δεν μπορώ να είμαι ιδιαίτερα καταδικαστικός, γιατί ασφαλώς δεν οφείλεται σε συμπάθεια ή έστω ανοχή προς τη Χούντα, αντίθετα την πολέμησε με απόλυτη συνέπεια, δυστυχώς οφείλεται σε μια μόνιμη δυσπιστία σε κάθε λαϊκή κινητοποίηση που δεν ελέγχει το ίδιο, μια νοοτροπία που εξακολουθεί να το διακατέχει και σήμερα.
Και μια που μιλάμε για γιαλούς και πλεύσεις όποιος θέλει να αρμενίζει σωστά πρέπει να αρμενίζει με τρόπο που να υπερασπίζει τα λαό και τα συμφέροντά του.
Αγαπητέ "Σοφιστή" ας μείνουμε λίγο στο "Ας ψαχτεί, ο Φώτης και όλοι όσοι δεν τολμούν να κυκλοφορήσουν (όχι μόνο στο Πολυτεχνείο) χωρίς φρούρηση, από την αγάπη του λαού, που φταίξανε".. και ας δούμε τη νομιμοποίηση της βίας έτσι όπως θα μπορούσε να προκύψει σαν συμπέρασμα αυτής της σκέψης, ή όταν ο λόγος έχει εκτοπιστεί από την βίαιη επιβολή του δικού μου δίκιου, ή όταν ο λαός χρησιμοποιείται σαν έννοια νομιμοποιητική της όποιας πρακτικής.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν έχεις προσέξει, σε όλα αυτά τα πολυάριθμα περιστατικά πολιτικής και ρατσιστικής βίας που συνέβησαν σε ένα χρόνο, το μοτίβο ήταν πάντα ίδιο: ένας όχλος κυνηγάει ένα ανυπεράσπιστο θύμα να το γιουχάρει, να το χτυπήσει, να το εξευτελίσει. Κρυμμένοι μέσα στο πλήθος, σίγουροι ότι μετά θα τρέξουν οι βουλευτές τους να τους υπερασπιστούν, για την «άδικη δίωξη» και την «ποινικοποίηση των αγώνων» καταγγέλλοντας «ακραία καταστολή, δικαστικό πραξικόπημα» και οι ίδιοι αυτοί βουλευτές μέσα στη Βουλή θα προβλέψουν για τους πολιτικούς τους αντιπάλους το φρικτό τέλος του Αμερικανού πρεσβευτή στη Λιβύη «για καλάσνικοφ που θα βγουν στις πλατείες», οι συνδικαλιστές τους για «ρουκέτες στις ερπύστριες». Και σχεδόν πάντα, η αποκαλυπτική λεπτομέρεια, θα πετάξουν καφέδες. Είναι η ριζοσπαστικότητα της τσάμπα μαγκιάς, η διαδήλωση του φραπέ. Και αναρωτιέσαι από ποιο πολιτικό χώρο προέρχονται οι απειλές αυτές, από τη Χ.Α.;
Η παραποίηση της πραγματικότητας έχει ΣΥΝΕΙΔΗΤΟ στόχο τη νομιμοποίηση της βίας.
Εκείνοι που μιλάνε για τη «βία της απόλυσης, τη βία της μείωσης των μισθών, τη βία του τραπεζικού δανείου που δεν έχεις να πληρώσεις τη δόση», πιστεύουν ότι προετοιμάζουν τον κόσμο για την επανάσταση; Γιατί νομιμοποιούν τη βία,την κάνουν αποδεκτή αυτός είναι ο σκοπός. Δήθεν δεν μπορούν να κάνουν τη διάκριση με την πολιτική βία, οι δυσκολίες γίνονται βία, η αδικία ονομάζεται βία, η φτώχεια είναι βία, όλα ίδια είναι με το να πληγώνεις το σώμα του άλλου. Αν σου μειώνουν το μισθό, δέρνεις. Αν σου κόβουν τη σύνταξη, πυρπολείς το Αττικόν. Αν σε απολύουν, ή απειλούν να σε απολύσουν ιδιαίτερα από το δημόσιο, καις ζωντανούς 3 ανθρώπους στη Μαρφίν. Αν δεν σ’ αρέσουν οι δηλώσεις κάποιου, ας πούμε του Γερμανού πρόξενου, τον δέρνεις. Ακόμα χειρότερα, δέρνεις τους ομοεθνείς του. Έπειτα, καταγγέλλεις το φασισμό και καταθέτεις στεφάνι στο Πολυτεχνείο.
Φαίνεται ότι για να περάσεις από τη βαρβαρότητα στο σοσιαλισμό θα πρέπει να μετρηθείς με τη βαρβαρότητα της βίας, κι ύστερα μαθημένος απ’ αυτή έχοντας το “know how” θα μπορέσεις να τον εφαρμόσεις με τον τρόπο που εφαρμόστηκε.
Πιστεύω πως τα εξαιρετικά αυτά κείμενα που ήταν για όλους μας πολιτικό και κοινωνικό καταφύγιο τα χρόνια εκείνα, έχουν τη ιστορική και παιδευτική τους σημασία, όμως το να δούμε την πραγματικότητα με ρεαλισμό και πραγματική διάθεση συνύπαρξης, σύνθεσης απόψεων και αλληλεγγύης τα πολύ δύσκολα χρόνια που περνάμε, είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε για τα παιδιά μας απ' τα οποία κλέψαμε το μέλλον τους με τις πράξεις και παραλήψεις μας.
Δεν μπορεί κανείς να αντέξει μιά νέα υφέρπουσα εμφύλια βίαιη αντιπαράθεση ενώ δεν έχουμε τελειώσει όπως φαίνεται από την προηγούμενη.
Αγαπητέ Απόστολε φοβάμαι ότι ξορκίζουμε το αποτέλεσμα και παραβλέπουμε πλήρως την αιτία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚατ΄ αρχήν δεν είναι δυνατό να εξισώνουμε την καθεστωτική - καταστατική βία (στην οποία συμπεριλαμβάνω και αυτή της Χ.Α.) με φαινόμενα συμπτωματικά βίαιων εκδηλώσεων οι οποίες δεν καθοδηγούνται και για το λόγο αυτό και δεν μπορούν να ελεγχθούν.
Η βία είναι σε κάθε μορφή της, όπως και αν εκδηλώνεται, αποκρουστέα, όταν όμως μένουμε μόνο στην παραπάνω διαπίστωση - αφορισμό ουσιαστικά νίπτουμε τας χείρας μας και απαλλάσουμε τα κέντρα από τα οποία εκπορεύεται η καταπίεση και εκμετάλλευση.
Δεν νομίζω να είναι κανείς τόσο αφελής ώστε να πιστεύει πως ένα κίνημα και ένα κόμμα, που βρίσκεται μπροστά στην προοπτική της εξουσίας, είναι τόσο ανόητο ώστε να υποθάλπτει και ακόμη περισσότερο να παροτρύνει στην εκδήλωσε φαινομένων μεμονωμένης και παράλογης βίας, η οποία δεν οδηγεί πουθενά αλλού παρά μόνο στον αποπροσανατολισμό και στην τρομοκράτηση ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε όλες τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας των τελευταίων χρόνων όποτε ο αριθμός των ειρηνικά συγκεκτρωμένων υπερέβαινε το κρίσιμο όριο, δηλαδή λάμβανε τον χαρακτήρα της μαζικής, "άγνωστοι" κουκουλοφόροι αναλάμβαναν τα περαιτέρω, δηλαδή τη δημιουργία επεισοδίων ώστε να δοθεί η ευκαιρία στις δυνάμεις καταστολής να επέμβουν δυναμικά και να διαλύσουν τις συγκεκτρώσεις.
Αυτή τη στιγμή υλοποιείται (σ΄ ολόκληρη την Ευρώπη και όχι μόνο στην Ελλάδα, όπως θέλουν να μας πείσουν)ένα σχέδιο ανατροπής των οικονομικών και κοινωνικών κατακτήσεων των λαών,με πρόσχημα μία οικονομική κρίση άνωθεν επιβαλλόμενη.
Η αθλιότητα που εφαρμόζεται σε βάρος των λαών είναι πρωτοφανής ιστορικά (λαμβανομένων υπόψη των παραγωγικών δυνατοτήτων των κοινωνιών) και είναι φυσικό να γεννά αντιδράσεις. Σε πρώτη φάση τις ελέγχουν μέσα από την παραπληροφόρηση (Μ.Μ.Εξαπάτησης ή Ελέγχου) και την πλύση εγκεφάλου που ασκούν με αυτά (ποιός κάνει δικτατορία σήμερα όταν έχει την τηλεόραση - Ουμπέρτο Έκο), ξέρουν όμως πως κάποια στιγμή, μεγάλα κοινωνικά στρώματα, που περιθωριοποιούνται βάναυσα, έστω και αργά,θα συνειδητοποιήσουν, στην καθημερινότητά τους, τι συμβαίνει και θα αντιδράσουν.
Γι΄ αυτή τη στιγμή έχουν έτοιμη των ωμή καταστολή.
Αναφέρεσαι στους εργαζόμενους στη Θεσσαλονίκη, οι οποίοι αφού προκλήθηκαν βάναυσα με τις δηλώσεις Φούχτελ τον προπηλάκισαν μαζί με τον πρόξενο.
Ασφαλώς είναι μία λανθασμένη στάση, όχι γιατί δεν το άξιζε, αλλά γιατί είναι αναποτελεσματική σαν αντίδραση.
Αυτή τη στιγμή το πρόβλημά μας δεν είναι να πετάξουμε ένα καφέ, αλλά να συνειδητοποιήσουμε τις αιτίες και να παλέψουμε οργανωμένα για την ανατροπή αυτών που υλοποιούν τις συγκεκριμένες πολιτικές και είναι γνωστό ποιοί τις υλοποιούν, και στη χώρα μας, με περισσή υποκρισία και θράσος.
Θεωρείς πως όσοι επισημαίνουν τα δεινά που επισσωρεύονται στο λαό μας (και σε όλους τους υπόλοιπους) νομιμοποιούν τη βία.
Επειδή (αν έχω καλά καταλάβει) κάποτε θήτευσες στον προοδευτικό χώρο θα αφήσω τον Μπρέχτ να σου απαντήσει.
• Οι εργάτες φωνάζουν για ψωμί. Οι έμποροι φωνάζουν γι’αγορές. Οι άνεργοι πεινούσαν.Τώρα πεινάνε κι όσοι εργάζονται Αυτοί που αρπάνε το φαΐ απ’ το τραπέζι. Κηρύχνουν τη λιτότητα. Αυτοί που παίρνουν όλα τα δοσήματα. Ζητάνε θυσίες. Οι χορτάτοι μιλάνε στους πεινασμένους. Για τις μεγάλες εποχές που θα’ ρθουν. Αυτοί που τη χώρα σέρνουνε στην άβυσσο. Λεν πως είναι τέχνη να κυβερνάς το λαό. Είναι πολύ δύσκολη για τους ανθρώπους του λαού.
Καλή μέρα (όσο γίνεται) σε όλους.
Σοφιστή, δυστυχώς για αυτόν, ο περί ου ο λόγος αγέννητος τότε νέος δεν έχει κανένα άλλοθι λόγω ...DNA! To "πολιτικό" του DNA λόγω ΚΝΕ και το "βιολογικό" του λόγω μπαμπάκα. Εξ ου και η αυθάδεια, η αναίδεια, το ξύλο και οι τραμπουκισμοί που παρουσιάζονται ως προτερήματα για να καλύψουν την έλλειψη λόγου και σκέψης. Ο προσεκτικός μάλιστα παρατηρητής θα έχει διαπιστώσει ότι αυτά τα φαινόμενα εξαλείφονται κάθετα παραμονές εκλογών, για να ξαναζωντανέψουν αμέσως μετά. Μια τακτική που δυστυχώς οδηγεί σε ακραίες καταστάσεις και καιροφυλακτούν ανήκουστοι κίνδυνοι που οι αγέννητοι τότε νέοι θα αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν οι ίδιοι, ακριβώς λόγω των δικών τους λανθασμένων επιλογών. Το πρόβλημα είναι ότι παρασύρουν μαζί και τη χώρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλημέρα/σπέρα